Da bao phủ gần như toàn bộ cơ thể chúng ta, là bộ phận mà rất dễ nhận biết khi bị thương hay có vấn đề về da. Trong đó, việc da lão hóa là một trong những nguyên nhân đáng lo ngại khiến cho người bị ảnh hưởng về tâm lý cũng như cuộc sống hàng ngày. Những yếu tố ảnh hưởng đến lão hóa da có thể là những tác động của môi trường, hoặc cũng có thể là yếu tố di truyền hay đột biến. Tuy nhiên, thường gặp nhất vẫn là lão hóa da do tuổi già.
Việc da bị lão hóa do tuổi già được biểu hiện rõ ràng nhất là khi nhìn thấy da bị nhăn nheo dần và trùng xuống. Lão hóa da do tuổi tác là một vấn đề tự nhiên và không ai có thể tránh khỏi điều này.Tuy nhiên, đối với những người cao tuổi, ta hoàn toàn có thể ức chế để giảm bớt quá trình lão hóa da bằng nhiều cách như bổ sung dinh dưỡng hay vận động thể dục thể thao. Bài viết sau sẽ giúp các bạn tìm hiểu về lão hóa da và các cách để phòng lão hóa da sớm ở người già.
Nguyên nhân của lão hóa da
Lão hóa da cũng chịu sự ảnh hưởng của 2 yếu tố: Yếu tố nội sinh do thời gian của cuộc đời làm con người già đi (lão hóa da thực sự) và yếu tố ngoại sinh do những tác động môi trường bên ngoài mà ánh nắng mặt trời là nhân tố quan trọng nhất gây lão hóa da. Cấu tạo vi thể có những thay đổi ở thượng bì da và ở trung bì nông. Các nhú bì có chức năng nuôi dưỡng thượng bì trở nên mỏng. Và do vậy da không được nuôi dưỡng đầy đủ như trước nữa. Sự tổng hợp vitamin D cũng suy giảm.
Trung bì cũng bị teo mỏng, giảm số lượng tế bào và mạch máu, thậm chí có nơi mất tế bào và mạch máu. Các sợi tạo keo như sợi chun (elastin), sợi keo (collagen) và các chất cơ bản ở trung bì cũng giảm mạnh về số lượng và thay đổi về chất lượng, từ tuổi 30 trung bình mỗi năm giảm 1%. Do những thay đổi này mà da trở nên lỏng lẻo, độ đàn hồi kém và bị nhăn nheo, bị chùng xuống, khả năng giữ nước của lớp sừng kém, do vậy da không còn căng mọng như tuổi đôi mươi nữa.
Các biểu hiện của lão hóa da
Các biểu hiện của lão hóa da có thể nhận biết là da khô, khi sờ thấy thô ráp, da bị nhăn nheo, da nhão, da chùng xuống, da bị teo, da có màu vàng nhạt không còn hồng hào như trước nữa, xuất hiện các tổ chức tân sinh lành tính, các vết sắc tố và nám da, tóc muối tiêu rồi bạc.
Các mạch máu, tuyến mồ hôi, tuyến bã, các đầu mút thần kinh ở da cũng giảm về số lượng và teo nhỏ về kích thước. Nuôi dưỡng da vì vậy bị kém đi. Khả năng tái tạo và đổi mới tổ chức tế bào bị chậm lại. Một biểu hiện của lão hóa da là giảm số lượng các tế bào hắc tố. Chúng ta có thể thấy được bằng biểu hiện của tóc bị bạc, theo các khảo sát thì có trên 50% số người trên 50 tuổi bị bạc một nửa tóc. Hơn nữa, sợi tóc cũng nhỏ hơn và tóc mọc cũng chậm hơn.
Các biểu hiện khác của lão hóa da là da khô, mất độ bóng do các tuyến mồ hôi, tuyến bã giảm tiết, tuyến tiết mùi ở nách cũng giảm. Nghiên cứu cho thấy ở nam giới cứ 10 năm tuyến bã giảm 23%, trong khi ở nữ là 32%. Móng tay cũng mất dần độ bóng và màu hồng tươi, móng bị khô, xuất hiện các vết rãnh. Các đầu mút thần kinh cũng giảm: Mật độ 30/mm2 khi trẻ và chỉ còn 12/mm2 lúc 70 tuổi. Khả năng miễn dịch và chống đỡ của da với các tác nhân bên ngoài cũng suy giảm.
Những bệnh lý thường gặp
Các nếp nhăn và chùng nhão da đồng thời xuất hiện với mái tóc muối tiêu. Các vết nhăn của tuổi tác xuất hiện và ngày càng rõ theo năm tháng ở đuôi mắt, khóe miệng và các chỗ da chùng nhão ở cổ, thân mình… Các thay đổi trên ngày nay đã được quan tâm rất nhiều của chính những người lớn tuổi và của các bác sĩ da liễu, các nhà phẫu thuật thẩm mỹ.
Ngứa
Chứng ngứa da là một biểu hiện hay gặp ở người có tuổi, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người có tuổi. Chứng ngứa này hay gặp vào mùa hanh khô, mùa đông khi thời tiết khô lạnh, ít có điều kiện tắm thường xuyên. Ngứa có thể khu trú hoặc lan rộng, có thể có thương tổn da hay chỉ có ngứa đơn thuần. Đó là chứng ngứa do da bị khô mà không có bệnh da. Trong trường hợp này cần uống nhiều nước, ăn hoa quả và bôi các kem dưỡng ẩm.
Các bệnh da có triệu chứng ngứa cần được khám nghiệm thận trọng để phát hiện là ghẻ, bọng nước dạng pemphigus (bullous pemphigoid); các bệnh ngứa vùng sinh dục hậu môn do bệnh nấm candida ở người đái tháo đường, liken xơ teo. Các biểu hiện ngứa của bệnh lý phủ tạng và toàn thân như bệnh thận, gan, bệnh tuyến giáp trạng, máu ác tính hoặc các ung thư. Điều trị các chứng ngứa da này khá khó khăn và hiệu quả không cao. Bôi các kem dưỡng ẩm da, các kem có menthol và có thể phải dùng kem corticoid. Cần phải phối hợp thuốc chống ngứa và an thần. Nếu có bệnh lý nội tạng thì cần phải điều trị. Các thuốc tiêu độc, nhuận tràng như artichoke (atisô) cũng rất tốt cho các bệnh này.
Mẩn ngứa ở người già và viêm da, khô nứt da người già
Lớp thượng bì da của người già giữ nước kém đi và cảm giác của da là sờ vào vật gì cũng khô. Biểu hiện rõ vào mùa thu đông cho nên được gọi là viêm da mùa đông, da bị nứt nẻ. Bệnh nặng hơn khi trời rét dùng bếp hoặc máy sưởi ấm. Do vậy, cần tránh các tác động làm da bị khô hơn. Bôi các kem dưỡng ẩm da, tránh sử dụng các chất tẩy rửa, nước nóng quá, khi ngâm tắm có thể cho các chất làm ẩm da vào nước. Trường hợp nặng, lâu khỏi và ảnh hưởng đến sức khỏe thì cần đi khám bác sĩ da liễu.
Eczema
Eczema là bệnh lý hay gặp khi có tuổi. Các biểu hiện viêm da cơ địa, viêm da tiết bã nhờn; eczema dạng đồng tiền hay dạng đĩa. Tuy nhiên, viêm da tiếp xúc ít gặp hơn. Do không phải tiếp xúc với các dị nguyên khi làm việc. Đồng thời phản ứng của da cũng giảm đi. Trái lại, người có tuổi có thể bị viêm da tiếp xúc với các dị nguyên khác hay gặp trong sinh hoạt như thuốc men; các vật dụng giày dép, găng cao su, tai nghe cao su – nhựa, thuốc nhuộm tóc… Các bệnh da mãn tính gây ngứa làm người có tuổi gãi nhiều gây liken hóa; dày sừng và bội nhiễm. Các bệnh lý này nếu phát hiện sớm và có phương pháp điều trị đúng sẽ tránh được tái phát và bệnh không bị nặng hơn.
Các bệnh khác
Các bệnh da khác ở người có tuổi như vẩy nến có những đặc điểm khác biệt với người trẻ và có những chọn lựa điều trị phù hợp. Các vết loét mãn tính ở cẳng chân do lưu thông máu kém cũng như nuôi dưỡng kém đi.
Bệnh zona
Bệnh zona (Herpes zoster) và chứng đau sau zona là biểu hiện hay gặp ở người già hơn người trẻ. Ước tính 4/1000 người tuổi 55 bị bệnh này, tỷ lệ tăng lên khi tuổi cao hơn. Những người trên 60 tuổi khi bị zona có tới 50% bị đau sau zona và tỷ lệ này ở người 70 tuổi là 75%. Đau sau zona là biểu hiện làm cho người bệnh lo lắng nhiều. Đau có thể khỏi sau vài tuần nhưng cũng có khi kéo dài nhiều tháng, một số người có thể bị đau lâu hơn. Một nguyên tắc quan trọng để hạn chế đau sau zona là điều trị sớm bằng thuốc chống virus phối hợp với giảm đau và có thể dùng corticoid khi cần thiết nếu không có chống chỉ định.
Các u da
U lành tính như dầy sừng da mỡ (các vết đồi mồi), dây sừng do ánh sáng, các nốt sắc tố, các u mềm treo… U ác tính như ung thư tế bào vẩy, ung thư tế bào đáy, ung thư tế bào hắc tố… Các u lành tính ảnh hưởng đến thẩm mỹ và là các dấu hiệu về da báo hiệu của tuổi già. Các thương tổn này có thể xử lý bằng nhiều phương pháp để làm cho da dẻ trở lại trẻ trung hơn. Các u ác tính cần được phát hiện và điều trị sớm để tránh di căn. Nói chung, các ung thư da nếu được phát hiện và điều trị sớm sẽ hạn chế được tái phát. Hiện nay, Ở Viện Da liễu Quốc gia đã thực hiện phương pháp phẫu thuật Mohs rất hiệu quả trong các ung thư da.
Da nhiễm khuẩn
Các bệnh da nhiễm khuẩn, nhiễm nấm và ký sinh vật. Khi người ta già, các chức năng miễn dịch bị suy giảm. Vì vậy khả năng chống lại các tác nhân vi sinh vật cũng kém đi. Nên dễ mắc một số bệnh nhiễm trùng da. Phát hiện và điều trị đúng không những giúp người bệnh mau khỏi; tránh được các biến chứng mà còn làm cho chất lượng cuộc sống của người có tuổi tốt hơn lên.
Làm thế nào để phòng bệnh ngoài da ở người cao tuổi?
Ðể làm giảm mắc bệnh ngoài da ở người cao tuổi. Trước hết cần nâng cao sức đề kháng cho cơ thể. Bởi vì trong cuộc sống hàng ngày khó có một chế độ dinh dưỡng nào dành riêng cho da của người cao tuổi. Trong khi đó, nâng cao sức đề kháng của cơ thể người cao tuổi thì có ảnh hưởng rất tốt đến mọi cơ quan, trong đó có tổ chức da.
Giữ vệ sinh cá nhân
Bên cạnh thực hiện chế độ dinh dưỡng tốt, đều đặn thì phải luôn luôn giữ vệ sinh cá nhân. Như mùa nắng nóng nên tắm, rửa và thay quần áo hàng ngày. Người cao tuổi nên mặc quần áo chất liệu vải sợi, cotton, mỏng, thoáng mát; không nên mặc quần áo chất liệu sợi ni lông khó thoát khí. Làm cho da ứ đọng mồ hôi dễ gây viêm da. Những loại quần áo nào gây dị ứng cho da thì dứt khoát loại bỏ không được dùng.
Những trường hợp người cao tuổi không tự vệ sinh cá nhân được thì người nhà hoặc người giúp việc cần lưu ý trong khâu ăn; uống và mặc. Nơi người cao tuổi nằm ngủ hàng ngày cũng cần thoáng, mát, tránh ẩm, ướt. Đề phòng các loại vi nấm phát triển. Nhất là vi nấm gây bệnh ngoài da. Nên thường xuyên rèn luyện cơ thể bằng các bài thể dục hoặc đi bộ.
Ăn uống đủ chất
Ăn uống đủ chất và đủ số lượng trong từng bữa ăn là hết sức quan trọng. Trong các bữa ăn, nên hạn chế ăn thịt mà tăng cường ăn cá, rau và quả. Cá, rau và quả có rất nhiều chất dinh dưỡng cần thiết cho mọi cơ quan trong cơ thể. Vì chúng cung cấp các loại vi chất chống lão hóa. Và đồng thời trong rau có nhiều chất xơ là loại góp phần chống táo bón ở người cao tuổi. Tốt nhất mỗi ngày nên ăn 0,5kg hoa quả tươi hoặc rau xanh.
Nên đeo khẩu trang khi ra ngoài
Khi đi ra ngoài đường, nên đeo khẩu trang, mang kính, mũ để hạn chế bụi, gió khiến các bệnh ngoài da tái phát và nặng hơn.
Khám định kỳ
Người cao tuổi nên được khám bệnh định kỳ để phát hiện bệnh. Trong đó có bệnh ngoài da để được điều trị sớm, dứt điểm tránh để bệnh kéo dài, mạn tính. Hoặc gây nhiễm trùng khó chữa trị và gây thêm biến chứng.